Vô sinh là gì? Dấu hiệu, cách chẩn đoán và điều trị vô sinh
Vô sinh là gì? Vô sinh có thể gặp phải ở cả nam và nữ giới, gây ra ảnh hưởng nặng nề đến tâm sinh lý và chất lượng cuộc sống của nhiều cặp đôi. Tuy nhiên, với sự phát triển của y học ngày nay, việc nhận biết và điều trị sớm những bệnh lý gây vô sinh sẽ góp phần mang lại cơ hội mới cho những cặp vợ chồng đang mong con.
Vậy định nghĩa vô sinh là gì? Làm sao để biết mình có bị vô sinh không? Vô sinh có chữa được không? Để giải đáp những thắc mắc này, mời bạn hãy cùng Bowtie theo dõi bài viết bên dưới nhé!
Vô sinh là gì?
Vô sinh là tình trạng suy giảm hoặc mất chức năng sinh sản do nhiều nguyên nhân, từ đó khiến quá trình thụ thai tự nhiên không thể thực hiện được. Tình trạng này được xác định khi các cặp đôi không thể thụ thai mặc dù vẫn duy trì quan hệ tình dục đều đặn trong vòng 6 tháng cho đến 1 năm mà không sử dụng bất kỳ biện pháp tránh thai nào.
Theo thống kê, trong tổng số các ca vô sinh, khoảng 40% trường hợp là do nam giới, 40% là do nữ giới, 10% là do cả hai và 10% còn lại không rõ nguyên nhân.
Phân loại các dạng vô sinh
Để chẩn đoán và có biện pháp điều trị phù hợp, tình trạng vô sinh được chia làm 2 dạng khác nhau là:
Vô sinh nguyên phát: Với trường hợp này, các cặp đôi chưa từng thụ thai thành công lần nào từ trước đến nay.
Vô sinh thứ phát:Vô sinh thứ phát được xác định khi các cặp đôi đã từng thụ thai, sinh con một hoặc nhiều lần trước đó nhưng hiện tại không thể thụ thai một cách tự nhiên được nữa.
Làm thế nào để nhận biết tình trạng vô sinh?
Tình trạng vô sinh có thể được tìm thấy ở cả hai giới nam và nữ. Dấu hiệu chính để nhận biết tình trạng này là các cặp đôi không thể thụ thai tự nhiên sau 6 – 12 tháng dù vẫn quan hệ tình dục đều đặn mà không sử dụng biện pháp tránh thai. Trong một số trường hợp, tình trạng này không biểu hiện bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng nào rõ rệt.
Đối với nữ giới đang trong giai đoạn mong con, những dấu hiệu sau gợi ý một tình trạng sức khỏe bất thường có thể ảnh hưởng đến khả năng mang thai và làm mẹ:
Chu kỳ kinh nguyệt không đều, rất ít hoặc thậm chí là vô kinh
Máu kinh bất thường như có màu đen, vón cục…
Đau bụng dữ dội trong thời gian hành kinh
Tiết dịch âm đạo bất thường
Tuyến vú kém phát triển, tiết dịch bất thường
Đau bụng dưới, vùng chậu, vùng kín hoặc lưng
Dấu hiệu mất cân bằng nội tiết như rậm lông, rụng tóc, nổi mụn, tăng cân nhanh…
Mặt khác, nguyên nhân của việc thụ thai không thành công cũng có thể đến từ nam giới. Do đó, phái mạnh hãy trao đổi với bác sĩ càng sớm càng tốt nếu nhận thấy các dấu hiệu sau:
Gặp phải các vấn đề về rối loạn cương dương và rối loạn xuất tinh như xuất tinh sớm, xuất tinh nhưng không có tinh dịch, đau khi xuất tinh…
Bất thường ở cơ quan sinh dục như đau cơ quan sinh dục, tinh hoàn nhỏ, bìu tấy đỏ, quy đầu mọc mụn…
Các vấn đề về tiểu tiện như tiểu són, tiểu buốt, tiểu ra mủ, tiểu ra máu…
Tinh dịch bất thường như có màu lạ (xanh, nâu, vàng…), quá loãng hoặc quá đặc, vón cục…
Tuyến vú tăng trưởng bất thường
Dấu hiệu mất cân bằng nội tiết như rậm lông, giảm ham muốn tình dục, tăng cân nhanh, mệt mỏi…
Nguyên nhân nào gây ra vô sinh?
Tình trạng vô sinh có thể xuất phát từ nhiều vấn đề khác nhau và đôi khi không thể xác định chính xác nguyên nhân gây vô sinh là gì. Tuy nhiên, phần lớn các trường hợp vô sinh thường có liên quan đến những nguyên nhân dưới đây:
Nguyên nhân gây vô sinh ở nam giới
Nguyên nhân gây vô sinh ở nữ giới
Quá trình sản xuất tinh trùng bị suy giảm
Tinh trùng có chất lượng kém hoặc hình dạng bất thường
Giãn đám rối tĩnh mạch thừng tinh
Tinh hoàn ẩn
Rối loạn nội tiết tố nam
Dị tật bẩm sinh và chấn thương ở các cơ quan sinh sản
Khiếm khuyết nhiễm sắc thể
Các vấn đề ở hệ miễn dịch
Khối u (cả lành tính và ác tính) ở cơ quan sinh sản
Một số loại thuốc và phương pháp điều trị y tế
Tiếp xúc thường xuyên với các yếu tố gây hại như bức xạ, kim loại nặng, hóa chất độc hại
Thói quen sinh hoạt không lành mạnh như uống nhiều rượu bia, thuốc lá…
Rối loạn quá trình sinh trứng hoặc rụng trứng
Vấn đề ở tử cung hoặc cổ tử cung như khối u xơ, polyp
Suy buồng trứng nguyên phát
Tổn thương hoặc tắc ống dẫn trứng
Lạc nội mạc tử cung
Dị tật bẩm sinh hoặc chấn thương ở các cơ quan sinh sản
Bên cạnh việc hiểu rõ nguyên nhân gây nên tình trạng vô sinh là gì, bạn cũng nên biết một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ bị vô sinh ở cả hai giới, ví dụ như:
Lớn tuổi
Lạm dụng rượu bia, thuốc lá và/hoặc các chất kích thích
Thường xuyên tiếp xúc với các chất độc hại như bức xạ, hóa chất
Mắc đái tháo đường hoặc các bệnh nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục (STIs)
Song song đó là sự tồn tại của các yếu tố nguy cơ đặc trưng riêng đối với nam và nữ, bao gồm:
Yếu tố làm tăng nguy cơ vô sinh nam
Yếu tố làm tăng nguy cơ vô sinh nữ
Tinh hoàn thường xuyên tiếp xúc với nhiệt độ cao (thói quen ngâm mình trong bồn nước nóng)
Tổn thương ở các cơ quan sinh dục như bìu, tinh hoàn
Mức testosterone trong cơ thể thấp
Lạm dụng thuốc, đặc biệt là các loại thuốc được sử dụng để nâng cao hoạt động thể chất và thúc đẩy tăng trưởng cơ bắp (steroid đồng hóa)
Gặp các vấn đề về rối loạn xuất tinh như xuất tinh sớm hoặc xuất tinh ngược dòng (xuất tinh nhưng không có tinh dịch)
Ung thư tinh hoàn và tác dụng phụ của các phương pháp điều trị
Tinh hoàn ẩn
Rối loạn di truyền
Chu kỳ kinh nguyệt bất thường
Tắc ống dẫn lưu trứng
Có tiền sử mang thai ngoài tử cung
Mắc hội chứng đa nang buồng trứng (PCOS), suy giảm chức năng buồng trứng, u nang buồng trứng, lạc nội mạc tử cung, u xơ cơ hoặc polyp ở tử cung…
Mắc một số bệnh lý khác như bệnh Celiac, viêm vùng chậu, bệnh thận, rối loạn tuyến thượng thận (như hội chứng Cushing), thiếu máu, bệnh tuyến giáp…
Những kỹ thuật y khoa được dùng để đánh giá tình trạng vô sinh
Sau khi thăm khám lâm sàng và khai thác các thông tin về bệnh sử, đời sống tình dục, biểu hiện vô sinh mà các cặp đôi gặp phải, bác sĩ có thể chỉ định một số kiểm tra, xét nghiệm chuyên sâu với mục đích tìm nguyên nhân, đáng giá tình trạng hiện tại để có thể đưa ra các hướng điều trị phù hợp.
Các kỹ thuật và phương pháp thăm dò tình trạng vô sinh ở nam giới có thể được chỉ định là:
Tinh dịch đồ
Kiểm tra nồng độ testosterone và các hormone (nội tiết tố) khác trong cơ thể
Xét nghiệm di truyền
Các xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh như chụp ống dẫn tinh, siêu âm
Sinh thiết tinh hoàn
Tìm kiếm các ADN bất thường trong tinh dịch
Trong khi đó, tình trạng vô sinh ở nữ giới có thể được thăm dò thông qua các kiểm tra, xét nghiệm như sau:
Xét nghiệm máu để kiểm tra nồng độ hormone (nội tiết tố)
Xét nghiệm kiểm tra khả năng dự trữ buồng trứng (AMH)
Hiện nay, các phương pháp điều trị vô sinh ở cả nam và nữ đều rất đa dạng. Việc lựa chọn điều trị sẽ dựa trên kết quả thăm dò, các nguyên nhân đã được chẩn đoán cũng như nhu cầu cụ thể ở mỗi cặp vợ chồng. Sau khi thăm khám và trao đổi, bác sĩ sẽ đề nghị các phương pháp điều trị khả thi và phù hợp với nhu cầu của từng trường hợp, trong đó bao gồm các phương pháp như sau:
Phương pháp điều trị các nguyên nhân gây vô sinh ở nữ giới
Dùng thuốc: Một số loại thuốc có tác dụng điều chỉnh nồng độ nội tiết tố trong cơ thể để kiểm soát và kích thích quá trình sinh trứng và rụng trứng.
Phẫu thuật: Mổ hở hoặc phẫu thuật nội soi có thể giúp phục hồi chức năng sinh sản. Tùy theo nguyên nhân gây vô sinh là gì mà các chỉ định có thể bao gồm: phẫu thuật thông ống dẫn trứng bị tắc, cắt u xơ, loại bỏ mô sẹo hoặc polyp ở tử cung, điều trị dính vùng chậu, lạc nội mạc tử cung…
Các phương pháp khác bao gồm: Cải thiện chất lượng cuộc sống, xây dựng chế độ dinh dưỡng phù hợp, điều trị các bệnh lý khác gây ảnh hưởng đến khả năng sinh sản, giảm thiểu các hành vi nguy cơ trong đời sống tình dục…
Phương pháp điều trị các nguyên nhân gây vô sinh ở nam giới
Dùng thuốc: Các loại thuốc thường được sử dụng trong điều trị vô sinh ở nam giới là thuốc làm tăng nồng độ testosterone, thuốc kiểm soát rối loạn cương dương, rối loạn xuất tinh, thuốc cải thiện chức năng tinh hoàn để đảm bảo số lượng và chất lượng tinh trùng…
Phẫu thuật: Phẫu thuật loại bỏ tắc nghẽn trong ống dẫn tinh, phẫu thuật điều trị giãn tĩnh mạch thừng tinh…
Các phương pháp khác: Tương tự như ở nữ giới, nam giới cũng cần thay đổi lối sống, giảm thiểu đáng kể các hành vi nguy cơ làm suy yếu khả năng tình dục cũng như chất lượng và số lượng tinh trùng, hạn chế các chất kích thích (rượu, bia…) và có chế độ dinh dưỡng phù hợp…
Ngoài ra, các cặp vợ chồng có thể kết hợp thêm các phương pháp hỗ trợ sinh sản để nhanh chóng đạt được kết quả như mong muốn. Một số kỹ thuật khá phổ biến hiện nay gồm có:
Bơm tinh trùng vào buồng tử cung (IUI)
Thụ tinh trong ống nghiệm (IVF)
Tiêm tinh trùng vào bào tương trứng (ICSI)
Sử dụng trứng hoặc tinh trùng được hiến tặng
Mang thai hộ
Một điểm nhỏ cần lưu ý là, dù thực hiện phương pháp điều trị nào thìcả hai vợ chồng cũng nên tích cực trong việc chăm sóc sức khỏe bản thân, thay đổi lối sống lành mạnh. Điều này sẽ tạo thêm nhiều thuận lợi giúp rút ngắn và nâng cao hiệu quả của quá trình điều trị.
Phương pháp tiêm tinh trùng vào bào tương trứng (ICSI).
Làm thế nào để phòng ngừa những nguy cơ gây nên tình trạng vô sinh?
Mặc dù không phải tất cả các yếu tố nguy cơ gây nên tình trạng vô sinh đều có thể phòng ngừa được nhưng việc thay đổi một số hành vi nguy cơ sẽ giúp bạn duy trì được chức năng sinh sản cũng như cải thiện đời sống tình dục. Theo đó, để giảm thiểu nguy cơ gây nên tình trạng vô sinh, bạn nên:
Xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh, cân bằng dinh dưỡng
Không hút thuốc lá và sử dụng các chất kích thích, gây nghiện
Không lạm dụng bia rượu
Giảm tiêu thụ caffeine, đặc biệt là phụ nữ
Hạn chế tiếp xúc với các hóa chất độc hại có trong công nghiệp hoặc từ môi trường
Duy trì hoạt động thể chất với cường độ phù hợp
Kiểm soát cân nặng ở mức lý tưởng, không để thừa hoặc thiếu cân
Điều trị các bệnh lý nội khoa, các bệnh lý liên quan đến đường sinh dục
Hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc hoặc thực phẩm bổ sung nào mà mình nghi ngờ có thể tác động đến chức năng sinh sản
Nam giới không nên ngâm mình quá lâu trong bồn nước nóng để tránh các rủi ro liên quan tới việc sản xuất tinh trùng
Giải đáp 9 thắc mắc thường gặp về vô sinh
Vô sinh thường gặp ở độ tuổi nào?
Ngoại trừ các trường hợp vô sinh do các nguyên nhân bẩm sinh (rối loạn nhiễm sắc thể, thiểu sản hoặc bất sản các cơ quan ở đường sinh dục)thì hầu hết khả năng sinh sản ở cả nam và nữ giới đều giảm dần theo sự lão hóa của cơ thể, đặc biệt là giai đoạn sau 30 tuổi. Cụ thể, theo các thống kê cho thấy, tình trạng vô sinh dễ gặp phải ở nữ giới trên 35 tuổi và nam giới từ 40 tuổi trở lên.
Vô sinh có di truyền không?
Một số rối loạn di truyền (là nguyên nhân bẩm sinh) có liên quan đến tình trạng vô sinh ở cả nam và nữ. Cần lưu ý rằng, có thể cha mẹ bình thường nhưng khi sinh ra em bé mang những rối loạn về di truyền hoặc những bất thường bẩm sinh. Điều này sẽ làm ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của bé khi lớn lên.
Chẳng hạn như, đối với nữ, thường gặp nhất là hội chứng Turner. Đây là bất thường xảy ra trong quá trình tạo trứng hoặc tinh trùng dẫn đến bé gái bị thiếu mất một hoặc một phần nhiễm sắc thể X. Bé gái này khi trưởng thành rất khó để có thể mang thai tự nhiên do tình trạng suy buồng trứng sớm.
Tương tự ở bé trai, hội chứng Klinefelter cũng là một bất thường liên quan đến yếu tố di truyền. Bé trai bị hội chứng Klinefelter (có 2 hay nhiều hơn nhiễm sắc thể X trong bộ gen) khi trưởng thành cũng gặp phải một số vấn đề dẫn đến tình trạng vô sinh như suy sinh dục sớm, suy giảm chức năng tình dục, rối loạn sinh tinh…
Làm sao để biết mình có bị vô sinh không?
Khám sức khỏe định kỳ, phát hiện sớm các bất thường (có hay không có liên quan đến bệnh lý) là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe nói chung, trong đó có sức khỏe sinh sản. Khám sức khỏe tiền hôn nhân cũng là một trong những lựa chọn mà các cặp đôi nên cân nhắc để đánh giá sức khỏe của mình. Các cặp vợ chồng đang trong giai đoạn mong con, nếu sinh hoạt vợ chồng đều đặn, không dùng bất kỳ phương pháp ngừa thai nào mà không thể có thai tự nhiên trong vòng 6 tháng thì nên cân nhắc đến gặp các bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn phù hợp.
Cần lưu ý, tuổi tác cũng ảnh hưởng đến khả năng sinh sản. Do đó, đối với những cặp vợ chồng lớn tuổi, thời gian chờ có thai tự nhiên cũng nên cân nhắc để rút ngắn lại.
Người yếu sinh lý có bị vô sinh không?
Thuật ngữ “yếu sinh lý” để chỉ tình trạng rối loạn chức năng tình dục có thể gặp phải ở cả nam giới lẫn nữ giới. Suy giảm ham muốn tình dục sẽ kéo theo giảm tần suất quan hệ vợ chồng, điều này khiến cho cơ hội có thai tự nhiên ngày càng thấp.
Bên cạnh đó, đối với nam giới, rối loạn chức năng tình dục cũng cần phải kể đến đó chính là rối loạn cương dương, xuất tinh sớm. Nếu tình trạng này ở mức độ nhẹ, số lượng và chất lượng tinh trùng tốt thì có thể không ảnh hưởng đến khả năng sinh sản. Tuy nhiên, nếu tình trạng này kéo dài và không được can thiệp phù hợp thì có thể dẫn đến tình trạng vô sinh.
"Tự sướng" có gây vô sinh không?
Trên thực tế, hoạt động thủ dâm (hay còn gọi là “tự sướng”) thường không dẫn đến vô sinh. Tuy nhiên, nếu lạm dụng, việc này có thể gây ra một số vấn đề làm ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất cũng như khả năng có con sau này. Chẳng hạn như tổn thương, viêm nhiễm phụ khoa ở nữ giới hoặc gây xuất tinh sớm ở nam giới.
Người bị vô sinh có quan hệ được không?
Quan hệ tình dục nhằm mục đích tạo khoái cảm tình dục, duy trì nòi giống hoặc cả hai. Đối với mục đích tạo khoái cảm tình dục thì tình trạng vô sinh hoàn toàn không có ảnh hưởng gì. Tuy nhiên đối với mục đích sinh sản, sinh hoạt tình dục đều đặn, phù hợp sẽ làm tăng cơ hội có thai tự nhiên. Hơn nữa, chính việc quan hệ bình thường, đều đặn và không sử dụng các biện pháp ngừa thai cũng sẽ là một tín hiệu cho biết rằng bạn có bị vô sinh hay không.
Tình trạng vô sinh, hiếm muộn có chữa được không?
Tình trạng vô sinh có điều trị được hay không còn phụ thuộc vào nguyên nhân cụ thể gây vô sinh là gì. Trong một số ít trường hợp, vô sinh do những nguyên nhân bẩm sinh thì không thể chữa khỏi hoàn toàn. Tuy nhiên, nhìn chung, với nền y học đã và đang phát triển như hiện nay thì những cặp vợ chồng mong con sẽ có cơ hội được điều trị thành công cao.
Người bị vô sinh có thụ tinh nhân tạo được không?
Người bị vô sinh có thụ tinh nhân tạo được hay không còn phụ thuộc vào nguyên nhân, tình trạng hiện tại cũng như khả năng sản xuất trứng/tinh trùng. Nếu hai vợ chồng vẫn có thể sản xuất trứng và tinh trùng bình thường thì bác sĩ sẽ áp dụng phương pháp bơm tinh trùng để đưa tinh trùng vào tử cung của phụ nữ trong giai đoạn rụng trứng. Trong trường hợp phụ nữ bị tắc ống dẫn trứng, rối loạn phóng noãn hoặc chất lượng tinh trùng của nam giới không đảm bảo (ít hoặc yếu) thì bác sĩ thường không áp dụng phương pháp này. Thay vào đó, các phương pháp khác như thụ tinh trong ống nghiệm, tiêm tinh trùng vào bào tương trứng sẽ được cân nhắc.
Người bị vô sinh có thể có con được không?
Chỉ cần người vợ còn trứng và người chồng còn tinh trùng thì cơ hội để có con vẫn còn hiện hữu. Người bị vô sinh có thể có con được hay không còn tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra tình trạng này. Bác sĩ sẽ dựa trên tình trạng thực sự của bạn để đưa ra những phương án điều trị tối ưu nhất. Với sự phát triển của y học hiện nay, xác định đúng nguyên nhân và lựa chọn được phương pháp điều trị phù hợp đã và sẽ mang lại nhiều tia hy vọng mới cho các cặp vợ chồng mong con.
Hy vọng với những chia sẻ trong bài viết, bạn đã phần nào hiểu rõ tình trạng vô sinh là gì cũng như biết được một số cách điều trị và phòng ngừa hiệu quả. Từ đó có thể giúp bạn xây dựng kế hoạch chăm sóc sức khỏe và vun vén hạnh phúc gia đình tốt hơn!
Bowtie Life Insurance Company Limited là công ty bảo hiểm trực tuyến đầu tiên được cấp phép tại Hồng Kông. Với công nghệ hiện đại cùng chuyên môn về y tế, Bowtie cung cấp một nền tảng online để bạn có thể trực tiếp tham khảo biểu phí và đăng ký tham gia các chương trình bảo hiểm sức khỏe mà không cần thông qua môi giới, không chịu các chi phí hoa hồng. Ngoài ra, bạn cũng có thể yêu cầu chi trả bồi thường tại nền tảng này một cách đơn giản, thuận tiện.
Các thông tin trên được chia sẻ bởi Bowtie Việt Nam. Các nội dung này chỉ mang tính chất tham khảo. Trong mọi trường hợp, Bowtie không chịu trách nhiệm về bất kỳ tổn thất hoặc thiệt hại nào, dù là trực tiếp hay gián tiếp, liên quan đến việc truy cập và sử dụng nội dung của Bowtie.
